اناتومی زنبور عسل                                          

سر از جلو نمای مثلثی شکل دارد. در سطح خارجی سر یک جفت شاخک و دارای یک چشم مرکب و ۳ چشم ساده و دهان قرار دارند.تعداد سلولهای شش وجهی در چشم مرکب در زنبور نر بسیار بیشتر از زنبور ملکه و کارگر میباشد

شاخکهای زنبور هرکدام مرکب از دوازده بند می باشد که بزرگترین آنها اسکاپ نام دارد و ریشه شاخک را تشکیل میدهد> توجه طول شاخکهای نر بیشتر از شاخکهای کارگران و ملکه(۱۲بند)بوده و هر کدام از آنها دارای ۱۳ بند است.

روی شاخکها سلولهای عصبی فراوانی وجود دارد که وظیفه حس لامسه را بر عهده دارند

شاخکها به طور کلی>اعضای حسی(نسبت به حرارت/رطوبت)/درک بوی گل/حس لامسه

زنبور می تواند رنگها را به جز رنگ قرمز به خوبی تشخیص دهد

دستگاه تناسلی زنبورعسل

تولید مثل زنبور عسل به دو شکل جنسی و بکرزایی یا دخترزایی صورت میگیرد نتیجه تولید مثل به روش بکرزایی تولید جنس نر می باشد و از تولید مثل جنسی به تولد زنبوران ماده اعم از ملکه و کارگران منتهی میگردد.

بنابراین زنبوران نر موجودات هاپلوئید یا nکروموزومی و زنبوران کارگر و ملکه موجودات دیپلوئید یا ۲nکروموزومی هستند.

دستگاه تناسلی زنبورعسل در داخل شکم دو موجود نر و ماده و به طور جداگانه قرار دارد.

غدد عطری زنبور عسل

از این غدد اسیدهای چرب ترشح شده و با ترشحات غدد شیری که بیشتر از مواد پروتئینی تشکیل شده است یکی شده در نهایت ژله رویانی را بوجود می آورند.ژله رویانی غذای کلیه لاروها تا سه روز اول زندگی لاروی و غذای تمام عمر ملکه زنبورعسل می باشد.

معده زنبور عسل

این حشره با تمام کوچکی اش دو معده دارد.شهد گلهای مکیده شده وارد معده اول میشود که بوسیله دریچه ای به معده دوم مربوط است.معده دوم عملیات گوارش را انجام میدهد

شکم زنبور عسل

شکم حاوی مهمترین اعضاء داخلی بدن مانند عسلدان/معده/دستگاه تولید مثل می باشد.

شکم لارو دارای ده حلقه و شکم زنبور عسل بالغ از نه حلقه تشکیل شده است

نیش زنبور در انتهای شکم درون حفره ای در حلقه دهم بدن مخفی می باشد

سینه زنبور عسل

به طور کلی سینه در حشرات از ۳ حلقه به هم پیوسته به وجود آمده است.در ناحیه سینه زنبور عسل سه جفت پا و دو جفت بال دیده می شود.

دستگاه عصبی زنبور عسل

دستگاه عصبی زنبورعسل شامل مغز در سر و گره های عصبی در سینه و شکم و طنابهای عصبی متفرق شده

دستگاه تنفس زنبور عسل

ده جفت روزنه تنفسی در زنبورعسل سه جفت در طرفین سینه و هفت جفت در طرفین بندهای شکم

اکسیژن لازم را به طور مستقیم از لوله های تنفسی و بدون دخالت خون گرفته

حس جهت یابی زنبور عسل

اساسی ترین وظیفه زنبوران کارگر بالغ بعد از۲۰ روزگی خروج ازکندو و چرا در مزارع به منظور جمع آوری شهد/گرده/آب و بره موم/ می باشد اولین پرواز موسوم به پرواز شناسایی در ساعات گرم روز  به وضوح قابل تشخیص است

رقصهای زنبور زیاد بوده از معروفترین آنها>رقص دایرهای/رقص داسی/رقص ارتعاشی شکم

رقص دایره ای یعنی منبع غذایی در کمتر از ۱۵ متری کندو است

رقص ارتعاشی شکم که شبیه هشت انگلیسی است ۸ یعنی منبع غذایی بیش از ۱۰۰ متر است

رقص نیمدایره یا داسی یعنی منبع غذایی بین ۱۵ تا ۱۰۰ متری کندو است

حس شنوایی زنبور عسل

زنبور عسل اصوات ایجاد شده از اجسام و ارتعاشات مختلف را می تواند تشخیص دهد. اعضاء شنوایی برای دریافت ارتعاشات روی پاها حشره و موهای سطح بدن و شاخکهای زنبور قرار دارد و وظیفه شنوایی را انجام می دهند.

حس چشایی زنبورعسل

محل حس چشایی زنبور عسلروی خرطوم و قطعات دهانی است.قند ساکارز بیش از سایر قندها بر روی زنبورعسل تحریک کننده می باشد. عسلکها برای انسان مضر بوده اما برای زنبور تا حدی مفید می باشد.

حس بویایی زنبورعسل

حس بویایی از مهمترین اعضاءحسی زنبور عسل به شمار می رود. محل اصلی حس بویایی روی شاخکهای زنبورعسل است

دستگاه گردش خون

دستگاه گردش خون زنبور عسل مانند سایر حشرات از یک سیستم باز و لوله طویلی تشکیل یافته

وظیفه اصلی خون حمل مواد غذایی گرفته شده ازدستگاه گوارش/خون در زنبور عسل وظیفه انتقال اکسیژن را ندارد و رنگ آن قرمز نیست بلکه رنگ خون در زنبور عسل زرد کهربایی مایل به بی رنگی است

کندوی عسل

کندو به معنای مکان انباشته نمودن برای استفاده در آینده می‌باشد. آدمی برای بهره برداری و استفاده بهتر از انگبین زنبور عسل به بررسی کندوهای وحشی پرداخت. و تلاش نمود تا مکانی را برای این حشره فراهم آورد که بیشترین شباهت را به مکان زندگی طبیعی آن داشته باشد.

کندوی گلی : این کندو همانند یک کوزه بوده که از طرف دارای سوراخ کوچکی به منظور ورود و خروج زنبورها و قسمت پشتی قابل بازنمودن به منظور برداشت انگبین.

کندوی درختی: ساختمان این کندو همانند کندوهای گلی بوده با این تفاوت که یک تنه درخت را خالی نموده و از آن استفاده می‌کنند.

کندوی حلبی : این نوع کندو در کشورهای آفریقایی بیشترین کاربرد را دارد. در ایران نیز هنوز هم زنبورداران از آن استفاده می‌کنند.

کندوی پلاستیکی : این نوع کندو معمولاً سه جداره میباشند، دو جداره پلاستیک و یک لایه فوم.

قرن‌ها قبل از دوره کندو داری آدمی از فراورده‌های تولیدی زنبور عسل استفاده می کرده است و انسان‌های اولیه به دنبال کندوهای وحشی می‌رفتند وپس از خراب کردن کندو از عسل و موم و گرده موجود در آن استفاده می‌کردند وگاهی اوقات نیز شاخه درختی را که کندو بر روی آن قرار داشت قطع می کردند وآن شاخه را به همراه کندو به خانه می‌بردند ودر چنین حالتی برای اولین بار استفاده از کندوهای طبیعی رایج گردید

کندوهای اولیه[ویرایش]

مصری‌های باستان اولین کسانی هستند که کندوهای مصنوعی ساختند و پس از آن یونانی‌ها و رومی‌ها این کار را انجام دادند .در گذشته کندوها به صورت استوانه‌ای شکل و افقی بوده و از گل و سفال و خیزران و شاخه درخت اقاقیا و یا رشته‌های به هم بافته از شاخ و برگ نرم درختان بید مجنون ویا مدفوع گاو ویا از چوب ساخته می شدند و امروزه نیز بسیاری از کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی این نوع کندوهای افقی را همچنان به کار می‌برند، اما در کشورهای دیگر کندوهای عمودی رایج بوده‌اند .

کندوهای مذکور در آغاز شکلی بسیار ساده داشتند و در حقیقت عبارت از کندوهای مخروطی شکلی ساخته از شاخه‌های درخت فندق و یا شاخه‌های نرم وبه هم بافته درخت بید مجنون بودند که با مخلوطی از شن و آهک پوشیده می شدند وسپس آن را برعکس می کردند تا به صورت کلاهی مخروطی درآید. در مرحله بعدی کندوهای کاهی رایج شد که آن را در دیوارهای خارجی خانه تعبیه می‌کردند تا از تغییرات آب وهوایی در امان باشد و پس از آن به تدریج کندوهای چوبی جدید جایگزین آن‌ها گردید. کندوهای شبیه به کلاه‌های مخروطی تا پایان قرن نوزدهم میلادی رایج و مورد استفاده بود، اما کندوهای ساخته شده از کاه، که به سبد بزرگ شبیه بودند هنوز توسط کندوداران برای گرفتار کردن زنبورهای مهاجر (بچه کندو) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کندوهای جدید[ویرایش]

تا قرن هفدهم میلادی، کندوهای مصنوعی برای جمع آوری عسل بدون آسیب رساندن به کلونی زنبور مناسب نبودند و معمولاً کندوداران پس از خالی کردن کندو از عسل و موم آن را رها می‌کردند تا زنبورها از گرسنگی بمیرند وگاهی نیز برای محافظت از نیش زنبورها، قبل از جمع آوری عسل کندو را گوگرد پاشی می‌کردند. اما بعدها کندو داران دریافتند روش‌های آنان برای جمع آوری عسل وتخریب کندو، کار صحیحی نیست. و کندوهایی ساختند که همزمان می‌توانستند عسل تولیدی را به راحتی جمع آوری کنند وبه کلونی زنبور نیز آسیبی وارد نکنند وبدین گونه کندوهای چند طبقه به وجود آمد و چندی نگذشت که کندوهای چند طبقه کشودار جانشین کندوهای سنتی گردید و کندو به صورت ساختمان چند طبقه‌ای درآمد که در هر طبقه ورقه‌ای از موم گذاشته می‌شد تا زنبورها بتوانند از آن برای ساختن سلول‌های شش ضلعی خود استفاده کنند و پس از این که سلول‌های مذکور با عسل پر شد کندودار به سراغ کندو می رود تا عسل تولیدی را برداشت نماید وبرای این کار بالای کندو را دود می داد، واین کار باعث می‌شود که زنبور عسل به طبقات پایینی کندو برود، واما ملکه اصولاً توانایی بالا آمدن وبه طبقات بالایی رفتن وتخم‌گذاری درآن جا را ندارد زیرا که مدخل ورودی آن بسیار تنگ است وبدین گونه کندودار می تواند بدون این که آسیبی به کندو برساند محصول تولیدی را جمع آوری نماید زیرا که فقط کافی است شان حاوی عسل را از کندو خارج نماید.

در دهه ۱۸۶۰ میلادی لانگستروت اولین کندوی مدرن را طراحی نمود. مهم‌ترین تفاوت این کندو با کندوی‌های بومی متحرک بودنشان است

درس از زندگی زنبور عسل 


کوچکترین شکوفه گل توسط زنبور عسل گرده‌افشانی می‌شود ولی زنبور طوری روی آن قرار می‌گیرد که آسیبی به آن نرسد. بنابراین ما هم می‌توانیم در برخورد و تعامل با همنوعان خود طوری عمل کنیم که هیچ وقت مشکلی به وجود نیاوریم. 



۱) انتخاب الگو: 

زنبور عسل حشرات مفید و ارزشمند و پاکیزه‌ای هستند. در تمام طول عمرشان الگویشان گل است. فقط دنبال گل هستند تا از شکوفه‌ تلخ گل، گرده و شهد تهیه کنند. گرده گل را برای غذای نوزادان و شهد گل را برای شفای مردم درست می‌کنند. اگر ما برای به دست آوردن غذای روح و جسم خود الگوی خوب داشته باشیم بسیاری از مشکلات ما حل می‌شود 

۲) درست استفاده کردن: 

کوچکترین شکوفه گل توسط زنبور عسل گرده‌افشانی می‌شود ولی زنبور طوری روی آن قرار می‌گیرد که آسیبی به آن نرسد. بنابراین ما هم می‌توانیم در برخورد و تعامل با همنوعان خود طوری عمل کنیم که هیچ وقت مشکلی به وجود نیاوریم. 

۳) محصول زنبو عسل، “عسل” است: 

بنابراین ما هم می‌توانیم با زبان و اعمال خود نتایج شیرین‌تر از عسل داشته باشیم ولی در صورتی که قضاوت عجولانه و غیرمنطقی داشته باشیم نتایج آثار اعمال و زبان ما تلخ‌تر از همه چیز خواهد بود. 

۴) ملایمت و انعطاف پذیری: 

زنبور عسل، تولید موم می‌کند زنبور با ترشح غده‌های موم ساز خانه‌هایی از موم می‌سازد و داخل آن عسل می‌ریزد. موم با اینکه خیلی شکننده و ملایم است ولی در گرما و سرمای زیاد هم می‌تواند ظرف خوبی برای نگهداری عسل باشد. 

۵) سرافرازی و صبوری: 

همیشه زنبور عسل چون از دسترنج خودش استفاده می‌کند سرافراز و صبور است. برای تهیه یک قاشق عسل که ۲۵ گرم می‌باشد، چهار هزار زنبور بیست هزار گل را ملاقات می‌کنند، ۷ بار فاصله بین کره ماه و زمین را می‌پیمایند. برای تهیه ۱ کیلو عسل ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون گل را باید گرده‌افشانی کنند. 

۶) سخت‌کوشی و تلاشی خستگی‌ناپذیر: 

یک عدد زنبور در طول ۱۵ روز عمرش در فصل بهار و تابستان ۷۰ هزار سورتی پرواز می‌کند. سرانجام بر اثر بال زدن زیاد (چون ۴۰۰ دفعه در هر ثانیه بال می‌زند، ۳۵ کیلومتر را در یک ساعت می‌پیماید و ۲۰ کیلومتر را بدون وقفه می‌رود) با بال‌های مجروح و بدن زخمی و خون آ‌لود جانش را به جان آفرین تسلیم می‌کند. 

۷) ایثار و تسلیم بدون توقع: 

فاصله بین قاب‌ها در کندوی لانکسروت هشت میلیمتر است. یک زنبور باید با تن خسته و کیسه‌ پر از عسل بخصوص در اواخر روزهای گرم تابستان از درب پرواز وارد کندو شده و در یک جای تنگ و تاریک عسل (شهد گل) را از میان قاب‌ها از پایین کندو به طبقات دوم و سوم برساند. جالب است بدانیم در بهار و تابستان در هر کندو بین ۹۰ تا ۱۲۰ هزار زنبور وجود دارد، ازدحام جمعیت خود مهمترین عامل فشار و گرما و ضیق جا است. 

۸) سازماندهی و تقسیم وظایف: 

معمولا یک زنبور کارگر بعد از تولد ۱۲ روز اول نگهبانی و پرستاری از ملکه و نوزادان و نظافت را به عهده دارد. بعد از ۱۲ روز علاوه بر وظایف یاد شده کار معماری و مهندسی و بنایی را باید انجام دهد. یعنی سه نوع خانه باید بسازد؛حجره‌های کوچک برای کارگران، حجره‌ای متوسط برای زنبوران نر، حجره بزرگ شبیه بادام‌زمینی برای پرورش ملکه که در اصطلاح به آن سلول ملکه یا شاخون می‌گویند. بعد از ۲۱ روز زنبور کارگر بالغ شده تا ۱۵ روز پرواز می‌کند. برای تهیه شهد، گرده، زهر، بره موم، آب به فعالیت می‌پردازد. 

مهمترین فعالیتهای اثربخش را در کندو زنبوران کارگر (ماده بکرزا) انجام می‌دهند. زنبور نر خاصیتش فقط برای باروری ملکه جوان است. تاکنون حشره‌شناسان وظیفه دیگری برای زنبور نر اعلام نکرده‌اند . 

ملکه زنبور عسل که حکم “شاه کندو”‌ را دارد ۲۰۰ روز در سال تخمگذاری می‌کند روزی ۱۵۰۰ تخم. وظیفه ملکه حفظ و بقای نسل است. ضمنا ملکه گازی از خود متصاعد می‌کند که به آن فرمون یا نظم‌دهنده اجتماعی نیز می‌گویند. این گاز موجب می‌شود که تمام زنبورها به وظایف خود به خوبی عمل کنند. 

۹) ایثار ملکه در کندوی عسل: 

حدود ۱۱ تا ۱۴ روز طول می‌کشد تا یک تخم به ملکه تبدیل شود. ملکه ۳ تا ۱۰ روز بعد از تولد آواز مخصوص جهت آغاز زندگی جدید را می‌خواند. معمولا بعد از ظهر یک روز آفتابی در فصل بهار ملکه جدید از کندو خارج شده چون بسیار خوشبو و معطر است بیش از ۱۰۰۰ زنبور نر برای رسیدن به وصالش به تعقیب ملکه می‌پردازند. ملکه برای اینکه بهترین نژاد را نسل آینده به وجود آورد در آسمان لایتناهی صعود می‌کند و اوج می‌گیرد. نرهایی که وی را تعقیب می‌کنند یکی پس از دیگری از پا در می‌آ‌یند. 

چون به دلیل خستگی پرواز به فضای بالا نفسشان می‌برد. ملکه آنقدر اوج می‌گیرد که هیچ پرنده دیگری نمی‌تواند در آن فضا پرواز کند تا مزاحمش شود. معمولا در ارتفاع بالا حرکت باد هم ضعیف، آسمان صاف و روشن و دور از چشم همه موجودات زمینی آخرین زنبور نری که جسارت و قدرت جسمی مناسبی داشته باشد و به ملاقات وی می‌آید باهم زندگی جدید را شروع وقدرت باروری ملکه را تنظیم می‌کند. بعد همین زنبور بعد از ازدواج یک دقیقه‌ای خودش مثل شهاب سنگ به زمین می‌‌افتد و ملکه مزدوج شده و با وقار و متانت به کندوی خودش بر می‌گردد تا آخرعمرش هیچوقت کندو را ترک نمی‌کند مگر در شرایط بچه‌دهی. عمر ملکه ۲ تا ۴ سال است. یکبار در عمرش ازدواج می‌کند و اسپرم‌هایی را که با ازدواج اولیه گرفته برای تمام عمرش ذخیره و بارور می‌کند . 

۱۰) مفید بودن زنبور عسل برای خود و دیگران: 

هر موجودی جهت زنده ماندن مجبور است موجودی دیگر را از بین ببرد یا خودش موقع صید و صیادی از بین برود جز زنبور عسل که برای سیر شدن خودش و سیر کردن انسان‌ها هزاران موجود دیگر را هم سیر می‌کند بدون اینکه مزاحم و باعث از بین رفتن موجودی شود. یعنی زنبور عسل با عمل گرده‌افشانی موجب ازدیاد تولید محصولات باغی،‌ صیفی، زراعی شده همچنین غذای شیرین انگبین یا عسل را تولید می‌کند اما ما انسان‌ها برای سیر شدن خود و پذیرایی از مهمان‌ها و همنوعان خود حتما باید جانداری را بی‌جان کنیم مثل کشتن و سر بریدن پرندگان، ماهی، گوسفند، گاو، شتر، غاز، بوقلمون، اردک، مرغ و ... 

۱۱) آگاهی، بصیرت و دوراندیشی: 

تمام موجودات بخصوص انسان‌ها در مواقع قحطی (مشکلات، جنگ، زلزله، سیل) قوه جنسی آنها جهت بقای نسل ادامه می‌یابد جز زنبور عسل (شما شاهد هستید در کشورهای جهان سوم بخصوص کشورهای فقیر آفریقایی ازدیاد نسل و زاد و ولد بسیار زیاد و نامناسب است.) 

ولی زنبور عسل در مواقع کمبود گرده و گل و شهد به ملکه خود اطلاع می‌دهد و ملکه از تخم‌ریزی باز می‌ایستد تا نوزادانش دچار گرسنگی و قحطی نشوند. تا زمانی که وضعیت گل و شهد عادی نشده، ملکه تخم‌ریزی نامحدود نمی‌کند. به محض عادی شدن گل و شهد دوباره ملکه شروع به تخم‌ریزی و فعالیت می‌کند. 

۱۲) جامع و فراگیر بودن موجوداتی که از زنبور عسل بهره می‌برند: 

▪ انسان‌ها، از انگبین یا عسل، از گرده گل، از موم، ژله 

▪ طیور و پرندگان: گرده‌افشانی گل موجب ازدیاد آفتابگردان، پنبه،‌ سویا، کلزا شده، پستانداران، پرندگان اهلی و وحشی زیادی از آن بهره می‌برند. 

۱۳) قانع و نجیب بودن زنبور عسل: 

زنبور عسل دارای ۲ معده است. معده اول یا چینه‌دان برای جمع‌آوری و حمل شهد است که زنبور پس از حمل آن به کندو از معده اول یا کیسه عسلی داخل حجره‌ها خالی می‌کند . بین کیسه عسلی یا معده اول و معده دوم دریچه‌ای است که روزی یک سر سوزن عسل یا شهد را از دریچه وارد معده اصلی خود کرده، آن را جهت سوخت و ساز خودش مصرف می‌کند. هیچوقت از ذخیره عسل خودش مصرف بی‌رویه یا اسراف نمی‌کند. به حق خود قانع است. از قناعت و مناعت طبع عالی برخوردار است. 

۱۴) تیزبینی و هوش زنبور عسل: 

دنیای زنبور نه فقط از حیث زیبایی جالب توجه است بلکه از لحاظ روایح عدیده نیز مطلوب می‌باشد. زیرا در انتهای شاخک‌های زنبور عسل ۵ هزار حفره شامه قرار گرفته که بدان وسیله روایح دنیا را استشمام می‌کند و نیروی این حفره شامه به قدری زیاد است که زنبور عسل بوی یک گل سیب (فقط یک گل را) از مسافت ۱ کیلومتر استشمام می‌کند. زنبور کارگر ۳ چشم مرکب و ۱۳ هزار چشم ساده در سرش تعبیه شده که در آن واحد پس از پرواز می‌تواند تمام اشیا و علائم محیط خود را ببیند و شناسایی و نشانه‌گذاری کند تا موقع برگشت به کندویش اشتباه نکند. 

۱۵) طرد ناپاکان: 

هیچ زنبوری حق ندارد در مکان کثیف و آ‌لوده بنشیند. چنانچه زنبوری با دست و پای کثیف و آ‌لوده (نجس) وارد کندو شود بلافاصله توسط نگهبانان خشن و بدون مماشات اعدام و به بیرون انداخته می‌شود تا درس عبرت برای دیگر زنبورها باشد. اگر در جوامع انسانی همین روش پیاده شود آیا افراد محتکر، سودجو، مفسد و ولگرد می‌توانند عرض اندام کنند؟ 

۱۶) اجتماعی بودن زنبور عسل: 

زنبور عسل همیشه باید به صورت اجتماعی و جمع زندگی کند تا بتواند با تعامل با دیگران همزیستی و آرامش داشته باشد. شاید ما انسان‌ها زندگی در اجتماع را نمی‌توانیم تحمل کنیم. گاهی مشاهده می‌شود که افراد دوست دارند برخلاف قانون اجتماع بابرهم زدن رسوم و آ‌داب اجتماع موجب آزار و اذیت دیگران شوند! 

اما اگر شما یک زنبور عسل را در بهترین شرایط سلامتی و آ‌ذوقه فراوان به تنهایی در یک اتاق یا یک جعبه نگهداری کنید، بعد از چند روز آن حیوان می‌میرد. البته مرگ او ناشی از گرسنگی و یا سرما و گرما نیست بلکه از تنهایی و نداشتن مونس و همدم جان می‌سپارد. 

۱۷) عدم مماشات و مصلحت‌جویی: 

در شهر زنبور عسل تنبلی و تن‌پروری در کار نیست و همه باید کار کنند. به همین جهت بیکاران و مفت‌خوران را بدون هیچ ترحمی طرد می‌کنند. 

۱۸) از خود گذشتگی: 

در فصل بهار جمعیت کندو به طور بی‌سابقه‌ای زیاد می‌شود طوری که شب‌ها وقتی که کارگران از صحرا مراجعت می‌نمایند، در داخل کندو جایی برای استراحت پیدا نمی‌کنند. ناچارند که خارج از کندو و در آستان آن به خواب روند چون شب‌های بهار سرد است روز دیگر عده زیادی از آنها که بیرون کندو خوابیده‌ بودند بر اثر سرمای شب از بین می‌روند. 

۱۹) آگاهی و شعور: 

ملکه زنبور به عنوان یک حاکم و مدیر آگاه هر روز حساب متولد شدگان را می‌کند و دقت دارد که مبادا شمار موالید از میزان گل‌های صحرا زیادتر باشد و وقتی که دید در صحرا گل فراوان است ازدیاد موالید را شروع می‌کند. 

۲۰) اطاعت از جمع: 

وقتی که ملکه یا حاکم پیر شده و نمی‌تواند تخم‌گذاری کند به راحتی اجازه می‌دهد که کارگران ملکه جدید را به وجود آورند و حکومت را از دستش بگیرند. در اینجا حاکم مطیع محض جمع است و هیچ اصراری به ادامه حکومت ندارد. 

۲۱) دوراندیشی ساکنین شهر عسل: 

زنبورهای عسل وقتی که می‌خواهند ملکه پیر را عوض و جانشین برای او انتخاب کنند با احتیاط و دوراندیشی تا لحظه آخر جهت اطمینان ۲ یا ۳ ملکه نوزاد را نگهداری می‌کنند در صورتی که ملکه منتخب در پرواز ازدواج خودش دچار مخاطره شود جایگزین داشته باشد.

۲۲) تقسیم وظایف براساس استعداد و توانایی: 

ملکه زنبور عسل وظیفه هریک از ساکنان شهر را بر طبق استعداد آنها معلوم می‌کند و هرکسی را به یک کار می‌گمارد. 

▪ به دایه‌ها و پرستاران دستور می‌دهد که تخم‌ها و لاروها و شفیره‌ها را مورد پرستاری قرار دهند. 

▪ به ندیمه‌ها دستور پرستاری از خودشان را می‌دهد که همواره مواظف او باشند. 

▪ بعضی از زنبورها وظیفه تهویه کندو را در گرما دارند. 

▪ بعضی از زنبورها به عنوان مهندسین و کارگران و بناها هستند که معمولا کارشان خانه‌سازی است. 

بعضی وظیفه آوردن صمغ نباتی را دارند که بدان وسیله شکاف‌ها و سوراخ‌های کندو را مسدود کنند. این وظیفه کارگران است، همچنین کارگران برای ادامه حیات زنبوران آب مورد نیاز کندو و نمک برای رشد و نمو نوزادان را تامین می‌کنند. 

۲۳) رعایت مسائل بهداشتی و ذخیره آ‌ذوقه: 

ملکه به بعضی از کارگران دستور می‌دهد که مقداری “اسیدفرمیک” وارد عسل کنند که از فاسد شدن و متعفن شدن آن جلوگیری شود و هروقت عسل حجره به غلظت کافی رسید درش را ببندند (باموم.) و بعضی از کارگران موظفند داخل کندو را تمیز نگاه دارند. اگر لاشه زنبور مرده وجود داشته باشد صریحا بیرون ببرند و از ورود زنبورهای بیگانه به داخل کندو جلوگیری کنند. 

۲۴) هدف والا و ارزشمند داشتن: 

در روزهای بهار و تابستان می‌بینیم از اول طلوع آفتاب تا غروب آ‌فتاب هریک از زنبورها بیش از ۵ هزار بار پرواز می‌کنند تا شهد و گرده جمع‌آوری کنند. سوال این است که آیا این زنبورها برای رفع گرسنگی خود این تعداد پرواز را انجام می‌دهند؟ در جواب این سوال باید بگوییم خیر، اینها می‌توانند حتی با یک پرواز به اندازه نیاز خود غذا تهیه کنند. ولی این حشرات ارزشمند هدف بالاتر از رفع نیاز خود دارند. 

۲۵) مهاجرت برای تکامل و پیشرفت دیگران:مهاجرت زنبور عسل با مهاجرت انسان‌ها تفاوت زیادی دارد.چون بیشتر مهاجرت انسان برای نجات خویش است و برای به دست آوردن امکانات بهتر و راحت‌تر یا از ترس گرسنگی، قحطی، جنگ، خشکسالی و سایر عوامل طبیعی و غیرطبیعی (انسانی.) 

اما زنبور عسل مهاجرتش برای بقای نسل و سعادت و رفاه دیگران است. چون بدون اینکه عاملی آنها را تهدید کند خانه آباد و پر از عسل خود را رها کرده و با ایثار و از خودگذشتگی حدود ۷۰ هزار نفر از جمعیت ۹۰ هزار نفری کندوی خود را ترک کرده و با اینکه مهاجرت ممکن است مخاطراتی را در پیش داشته باشد ولی این کار را کرده و کندوی آباد و پر از آ‌ذوقه را جهت رشد و نمو شفیره و کارگران تازه به دنیا آمده ترک می‌کنند و خودشان زندگی جدیدی را در خانه‌هایی که دوباره می‌سازند و آ‌باد کنند شروع می‌کنند 

شایان ذکر است که زنبورها دارای ۲ چشم مرکب، ۳ چشم ساده هستند.هریک از چشم‌های مرکب دارای ۶ تا ۷ هزار سطح است یعنی حدود ۱۳ هزار آ‌ئینه در چشم آنها تعبیه شده که بتوانند با زیبایی خاصی جهان پیرامون خود را ببینند. 

۲۶) داشتن علائم گوناگون: 

زنبوران عسل چند نوع آواز دارند. 

▪ آواز شادمانی و سرور 

▪ آواز فراوانی و وسعت معیشت 

▪ آ‌واز مرثیه و آهنگ‌های غم‌آ‌ور (در موقع مرگ ملکه (یتیمی) 

▪ آواز کوبنده وخشم (موقع قتل عام نرها) 

جالب است بدانیم زنبوران عسل به صداهایی که ما تولید می‌کنیم چون ربطی به زندگی آنها ندارد هیچ توجهی ندارند و با صدای جهان خارج کندو از فعالیت خود دست نمی‌کشند. 

۲۷) غنای طبع: 

زنبور عسل غنای طبع زیادی دارد به دلیل اینکه اگر بعد از مهاجرت از گرسنگی هم بمیرند محال است از یکی از شهرهای مجاور کمک بخواهند یا به کندوی خودشان برگردند. چنانچه هر بدبختی و فاجعه‌ای هم برای زنبور مهاجر پیش بیاید هرگز به شهر اول بازگشت نمی‌کنند. 

صدها بار اتفاق افتاده صاحبان کندو بعد از مهاجرت، زنبورهای مهاجر را گرفته و نزدیک شهر اول جا داده‌‌اند. ولی آنها از گرسنگی یا سرما جان داده‌اند و حاضر نشدند که وارد شهر اول که شاید رایحه آن را هم استشمام می‌نمودند بشوند، در صورتی که تمام آن شهر با دسترنج آنها به وجود آمده بود. 

۲۸) آرمان داشتن: 

تمام کارهایی را که زنبور عسل انجام می‌دهد دارای آرمان است. نمونه‌ای از آرمان این است که می‌خواهد نسل آ‌ینده راحت زندگی کند. 

۲۹) ظیفه‌شناسی دقیق و صرفه‌جویی: 

زنبور عسل تمام حرکات و اصوات و فعالیت‌هایش از روی منطق و دقت است. در تمام عمرش خواب ندارد. شبانه روز به فعالیت هدفدار و منطقی خویش ادامه می‌دهد. 

۳۰) مقررات و نظامات و تشکیلات: 

تمام امور و اقدامات زنبوران عسل از روی قاعده و قانون و نظم و تشکیلات است به همین دلیل خداوند علیم در سوره نحل به پیامبر(ص) می‌‌‌فرماید کار زنبور عسل برای کسانی که اهل تفکر هستند نشانه و آیت خداوندی است. 

۳۱) بهینه‌سازی: 

غذای زنبور عسل از گل‌ها و شکوفه‌ها است نتیجه‌اش عسل است که موجب شفا و طراوات ما می‌شود و این حاصل نمی‌شود مگر با فداکاری بزرگ و عجیب زنبوران. جالب است بدانیم کل عمر یک زنبور ۵ هفته بیشتر نیست. غذای روزانه یک زنبور شهد ۲ تا ۳ گل کافی است در صورتی که هر زنبور در هر ساعت ۳۰۰ گل را می‌مکد و آن را به عسل تبدیل می‌کند. 

۳۲) تعامل با یکدیگر: 

معمولا زنبورها وقتی که از صحرا به کندو بر می‌گردند خسته هستند و به وسیله شاخک خود قدری با دربان‌‌ها صحبت می‌کنند. بعد وارد کندو شده و توشه خود را که شیره گل و گرده باشد به مامورین مخصوص حمل و نقل می‌دهد تا در انبارها ذخیره شود.